Stopa procentowa tak naprawdę jest procentem który musimy oddać komuś pożyczając 100 złotych, czyli upraszczając jeżeli stopa wynosi 5 procent to za rok musimy oddać ze stu złotych sto pięć. Stopy ustala Narodowy Bank Polski biorąc pod uwagę to jaka jest inflacja; głównie uważa się złą sytuacje w której inflacja jest powyżej stóp.
Rola Narodowego Banku Polskiego
Dla banków komercyjnych bardzo ważnym pożyczkodawcą jest bank centralny. Dlatego stopy procentowe w bankach komercyjnych zależą od stóp procentowych banku centralnego. Bank centralny obniżając lub podnosząc podstawowe stopy procentowe wpływa pośrednio na oprocentowanie depozytów i kredytów w bankach komercyjnych. Codziennie rynek finansowy ocenia jaka ta stopa będzie za kilka miesięcy. W ten sposób ustala się stawkę stóp depozytowych przez banki dla klientów. Oczywiście jeżeli inflacja jest wyższa niż stopy to tak naprawdę oszczędzanie oznacza stratę. Rada Polityki Pieniężnej jako organ Narodowego Banku Polskiego jest odpowiedzialna za kreowanie polityki pieniężnej państwa. Jeżeli zagrożona jest realizacja celu inflacyjnego RPP podnosi stopy procentowe w celu ograniczenia popytu i zmniejszenia presji na ceny. Jeżeli inflacja jest niska obniża stopy co przekłada się na spadek cen kredytów – to motywuje klientów do zwiększania konsumpcji a firmy do inwestycji i przyczynia się do ożywienia koniunktury.
Na co reagują banki zmieniając stopy procentowe
Banki zmieniają stopy procentowe wtedy kiedy inflacja odchyla się od wyznaczonego celu inflacyjnego albo gdy tempo wzrostu odchyla się od tempa potencjalnego. Obniżanie stóp procentowych oznacza politykę ekspansywną. Bardzo często spadek stóp jest następstwem spadku inflacji. Niższe stopy banku centralnego powodują spadek odsetek od kredytów i depozytów – na rynku pojawia się większa ilość gotówki a zaciągnięcie kredytu staje się tańsze dlatego obniżenie stóp procentowych przez bank centralny przyczynia się do wzrostu popytu i pobudzenia gospodarki.
Wysokość stóp procentowych zależy również od potrzeb pożyczkowych i oszczędności banków komercyjnych, firm, ludności, a także budżetu państwa. Dla funkcjonowania rynku finansowego istotne znaczenie ma oprocentowanie pożyczek udzielanych sobie wzajemnie przez banki komercyjne.
WIBOR i LIBOR
Stopa procentowa polskiego rynku między bankowego to WIBOR i jest ona podstawą do wyznaczania oprocentowania kredytów hipotecznych udzielanych w złotówkach. Koszt kredytów hipotecznych denominowanych w walutach obcych wyznaczony jest w oparciu o stopę LIBOR – stopę procentową kredytów oferowanych na rynku międzybankowym przez główne banki w Londynie.
Rada Polityki Pieniężnej
Rada Polityki Pieniężnej to ciało kolegialne. Tam zasiada dziesięć osób które musi co miesiąc podjąć decyzje co robić ze stopami procentowymi. Jeżeli w przyszłości inflacja będzie rosła no to stopy są podwyższane po to aby ludzie na inflacji nie tracili. Jeżeli natomiast są perspektywy że inflacja będzie się obniżać to Rada Polityki Pieniężnej będzie stopy obniżała.
Oprocentowanie pożyczek
Oprocentowanie pożyczki zależy również od ryzyka związanego z jej udzielaniem. Im większe ryzyko że pożyczkobiorca może mieć trudności ze spłatą pożyczki tym więcej musi za nią zapłacić. Generalnie ryzyko to wzrasta wraz z długością okresu na jaki zostaje udzielona pożyczka. Dlatego oprocentowanie pożyczek długoterminowych jest wyższe. Czasami gdy inflacja rośnie powyżej celu inflacyjnego w wyniku wzrostu popytu krajowego, oraz/lub w wyniku wzrostu cen żywności ropy na globalnym rynku, bank centralny bywa zmuszony do podniesienia stóp procentowych co przez pewien czas podraża koszty zaciągania kredytów w bankach dla zwykłych osób.
Stopy procentowe a giełda
Wysokość stóp procentowych wpływa również na sytuacje na giełdzie. Wzrost stóp procentowych zwiększa atrakcyjność depozytów i powoduje spadek kursu akcji i wyemitowanych obligacji. Natomiast spadek stóp procentowych działa w przeciwnym kierunku. Stopy procentowe rosną wtedy kiedy jest wysoka inflacja jeśli ona wynika z wysokiego popytu w gospodarce, a ten pochodzi z nadmiernego wzrostu kredytu, bank centralny podwyższa stopy procentowe żeby ten kredyt ograniczyć; kredyt staje się droższy przez co ludzie chętniej oszczędzają a nie kredytują się i w związku z tym spada popyt i obniża się inflacja. Stopy procentowe spadają w odwrotnej sytuacji kiedy inflacja jest bardzo niska i bank centralny może pobudzić gospodarkę poprzez niższą cenę kredytu.
Wycena produktów finansowych
Wysokość stóp procentowych ma też wpływ na wycenę rożnych produktów finansowych. Najlepiej widać to na przykładzie obligacji o stałym oprocentowaniu. Rynek finansowy codziennie uwzględnia, teoretycznie oczywiście, wszystkie informacje które się pojawiają w gospodarce. Jeżeli są informacje wskazujące, na przykład, na to że gospodarka słabnie to prawdopodobnie inflacja będzie też spadała a jak inflacja spada to prawdopodobnie stopy procentowe również będą spadały. Rynek automatycznie to wycenia czyli obniża oczekiwane stopy procentowe przyszłości i odwrotnie: jeżeli wzrost gospodarczy się nakręca, rosną ceny na rynkach światowych, to siłą rzeczy rynek spodziewa się wyższych stóp procentowych i je podwyższa.
Co możemy zrobić za pomocą stopy procentowej?
Za pomocą stopy procentowej możemy zmierzyć dochód nie tylko z lokaty bankowej ale również z inwestycji w inne instrumenty. Oczekiwany dochód z inwestycji zależy nie tylko od ryzyka ale również od płynności która oznacza możliwość wycofania środków z inwestycji przed przewidywanym terminem jej zakończenia. Instrumentami o dłużej płynności są akcje największych spółek notowanych na giełdzie i obligacje skarbowe. Zaś inwestycja w nieruchomości charakteryzuje się niską płynnością. Jeżeli zainwestowaliśmy pieniądze w nieruchomość i nieoczekiwanie potrzebujemy wycofać ją z inwestycji wówczas może być bardzo trudno znaleźć nabywcę który zapłaci oczekiwaną przez nas cenę. Musimy wówczas liczyć się z niższym dochodem lub nawet stratą, dlatego inwestując w instrumenty o niskiej płynności oczekujemy wyższej stopy zwrotu. Jeśli rosną stopy procentowe to na rynku obligacji mamy do czynienia ze wzrostem rentowności obligacji co oznacza spadek jej ceny, czyli w środowisku rosnących stóp procentowych, czy też oczekiwań na podwyżki stóp procentowych, ceny obligacji spadają. Kiedy stopy procentowe obniżają się, obniżają się rentowności obligacji a to oznacza wzrost cen obligacji.
